سیستم ترمز یکی از اجزای جدایی ناپذیر هر خودرویی است. اگر سیستم ترمز نباشد هیچ خودروی نمی‌تواند سرعت خود را کاهش داده و متوقف شود. برای استفاده از ترمز خودرو، تنها کافی است پای خود را بر روی پدال ترمز فشار دهید. اما در پشت این سیستم به ظاهر ساده، قطعات و سیستم‌های پیچیده‌ای وجود دارد. یکی از قطعات تشکیل دهنده سیستم ترمز خودرو، پمپ ترمز است. در ادامه این مطلب از فروشگاه نیکا یدک، به نحوه عملکرد پمپ ترمز خودرو، علائمی که نشان دهنده آسیب دیدن پمپ خودرو هستند و همچنین اجزای تشکیل دهنده این پمپ اشاره خواهیم کرد.
سیستم ترمز چیست و چگونه کار می کند؟
همان طور که ذکر شد، پمپ ترمز خودرو یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده سیستم ترمز است. به همین دلیل ابتدا باید با سیستم ترمز و نحوه عملکرد آن آشنا شویم. سیستم ترمز شامل مجموعه‌ای از اجزا و قطعات مختلف است که به کمک یکدیگر، موجب کاهش سرعت خودرو و توقف کامل آن می‌گردند. تمامی این اجزا در کنار یکدیگر کار می‌کنند. بنابراین آسیب دیدن هر یک از این قطعات به معنای مختل شدن سیستم ترمز خودرو است.
عملکرد سیستم ترمز از ابتدای طراحی آن تا به کنون یکسان بوده است. سیستم ترمز تنها دستخوش تغییراتی شده است که به منظور ارتقاء این سیستم اعمال شده‌اند. یعنی اساس کار سیستم ترمز دچار تغییر نشده و فقط مولفه‌های کیفیت، سرعت و قدرت در این سیستم تغییر پیدا کرده است. امروزه سیستم‌های ترمز مختلفی تولید شده و بر روی خودروهای متفاوتی نصب می‌شوند.
برخی از این سیستم‌ها از قدرت و کیفیت بیشتری نسبت به سایر سیستم‌های ترمز بهره‌مند هستند. البته هزینه در نظر گرفته شده برای سیستم‌های ترمز باکیفیت، بیشتر از هزینه در نظر گرفته شده برای سایر سیستم‌های ترمز است. اساس کار این سیستم به این صورت است که با اعمال فشار بر روی پدال ترمز، مایعی که درون این سیستم وجود دارد (معمولاً از روغن ترمز استفاده می‌شود) فشرده می‌شود.
فشار وارد شده بر روی این مایع، از طریق سیلندرها و لوله‌های موجود در این سیستم، تقویت می‌شود. در مرحله نهایی، فشار ایجاد شده، به سمت سیستم‌های مربوط به ترمز هر چرخ منتقل می‌شود. این فشار ایجاد شده، موجب کاهش سرعت چرخش لاستیک‌ها و در نتیجه باعث کاهش سرعت خودرو می‌شود. در سیستم‌های ترمز جدید، پمپ ترمز خودرو وظیفه فشرده کردن روغن ترمز را برعهده دارد. بنابراین پمپ ترمز خودرو یکی از اساسی‌ترین (و شاید هم مهم‌ترین) بخش‌های سیستم ترمز به شمار می‌رود.
پمپ ترمز در سیستم ترمز خودرو چه وظیفه ای دارد؟
مهم‌ترین اجزای تشکیل دهنده سیستم ترمز خودرو، بوسترمکشی ترمز(تقویت کننده) پدال ترمز و پمپ ترمز خودرو می‌باشد. اگر بخواهیم این بخش‌ها را به ترتیب عملکرد نام ببریم، ابتدا لازم است پدال ترمز را در نظر بگیریم. در اولین مرحله، راننده پای خود را به حد لازم بر روی پدال ترمز فشار می‌دهد. در مرحله بعدی، این فشار ایجاد شده از طریق پای راننده، به بوستر مکشی ترمز وارد می‌شود. سپس، این فشار ایجاد شده، به پمپ ترمز وارد می‌شود. پمپ ترمز در سیستم ترمز خودو، سه وظیفه اصلی را برعهده دارد که شامل موارد زیر است.
1. تبدیل نیروی مکانیکی به نیروی هیدرولیکی
تبدیل نیروی مکانیکی ایجاد شده توسط اعمال فشار بر پدال ترمز خودرو (توسط پای راننده) به نیروی هیدرولیکی یکی از وظایف اصلی پمپ ترمز خودرو است. پمپ ترمز دارای یک سیلندر اصلی است و درون این سیلندر، روغن ترمز قرار دارد. فشار اولیه‌ای که توسط راننده به پدال ترمز وارد می‌شود، در ادامه به پمپ ترمز اعمال می‌شود. سپس فشار وارد شده به پمپ ترمز، به روغن موجود در سیلندر ترمز منتقل می‌شود. این گونه نیروی مکانیکی حاصل از فشار پای راننده، به نیروی هیدرولیکی تبدیل می‌شود.
2. تقویت نیروی وارد شده به پمپ ترمز
وظیفه دیگر پمپ ترمز این است که نیروی اعمال شده به خود را چند برابر کند. این کار موجب اعمال نیروی بیشتر به چرخ‌ها شده و نهایتاً موجب این می‌شود که سرعت خودرو به میزان بیشتری کاهش پیدا کند.
3. انتقال فشار چند برابر شده توسط پمپ ترمز به سمت چرخ های خودرو
این عملکرد به کمک کانال‌ها و لوله‌های مخصوصی که در سیستم ترمز تعبیه شده‌اند انجام می‌شود. این مرحله آخرین مرحله و شاید مهم‌ترین آنها به شمار می‌رود. در این مرحله باید تمام فشار ایجاد شده توسط پمپ ترمز، به سمت چرخ‌های خودرو منتقل شود. ایجاد سوراخ و بروز نشت در کانال‌ها و لوله‌ها انتقال دهنده این فشار، موجب از کار افتادن یا کاهش بازدهی سیستم ترمز می‌شود.
قطعات و اجزای تشکیل دهنده پمپ ترمز
اگر بخواهیم پمپ ترمز خودرو را به طور کلی مورد بررسی قرار دهیم، باید بگوییم که این سیستم از یک سیلندر اصلی تشکیل شده است. سیلندرهای به کار برده شده برای پمپ ترمز، می‌توانند از نوع، دو مداره یا تک مداره باشند. بنابراین انواع پمپ ترمز به دو پمپ تک مداره و دو مداره تقسیم بندی می‌شوند. البته امروزه طراحان این پمپ‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که استفاده از سیلندرهای دو مداره، بازدهی بیشتری نسبت به سیلندرهای تک مداره دارد.
اگر بخواهیم تمامی بخش‌های مربوط به پمپ ترمز را به صورت جزئی‌تر مورد بررسی قرار دهیم، باید سایر اتصالاتی که در قبل یا پس از این سیستم قرار گرفته‌اند نیز اشاره کنیم. بنابراین قطعات تشکیل دهنده پمپ ترمز خودرو (به صورت جزئی) شامل موارد زیر می‌شود.
- پیستون ثانویه
- پیستون اولیه
- فنر بازگشت پذیر ثانویه
- فنر بارگشته پذیر اولیه
- هدایت کننده فنر بازگشت پذیر
- پیچ مونتاژ پیستون اولیه و همچنین نگهدارنده جعبه‌ای که موقعیت فنر را تعیین می‌کند.
- واشر قفل مدار ثانویه و کاپل اولیه
- واشر قفل مدار اولیه و کاپل اولیه
- پیچ و واشر مسی
- فلنج آب بندی بین مدارهای ثانویه و اولیه
- طاق ثانویه و مدار ثانویه
- طاق اولیه و مدار اولیه
- گیره و واشر توقف دهنده
- توقف دهنده پیستون ثانویه
قطعات ذکر شده در این بخش، مربوط به پمپ ترمز دو مداره می‌باشد. لازم به ذکر است قطعات تشکیل دهنده پمپ ترمز تک مداره، با قطعات تشکیل دهنده پمپ ترمز دو مداره متفاوت است. دقت داشته باشید که وجود این تعداد از قطعات نشان دهنده پیچیدگی بالای این قطعه می‌باشد.
نشانه ها و علائم خرابی پمپ ترمز
قبل از هر چیز لازم به ذکر است که پمپ ترمز خودرو یک قطعه تعویضی می‌باشد. یعنی پمپ ترمز باید در بازه‌های زمانی مشخص مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نیاز تعویض گردد. به طور کلی، نشانه‌های مختلفی برای آسیب دیدن پمپ ترمز وجود دارد. در این بخش به سه مورد از اصلی‌ترین نشانه‌های آسیب دیدن پمپ ترمز خودرو اشاره می‌کنیم.
- کثیف شدن یا کاهش غیر طبیعی روغن ترمز
- بازگشتن پدال ترمز به حالت اولیه (پس از این پدال ترمز را فشار دادید)
- فرورفتگی غیر طبیعی پدال ترمز (احساس اینکه پدال ترمز اسفنجی یا توخالی شده باشد)
در صورت مواجه شدن با هر یک از این نشانه‌ها، باید هر چه سریع‌تر به یک تعمیرگاه مراجعه کرده و نسبت به بررسی وضعیت سلامت پمپ ترمز خودروی خود اقدام کنید.
آیا سیستم ترمز و به ویژه پمپ ترمز خودرو باید به صورت دوره ای مورد بررسی قرار گیرند؟
پاسخ این سوال قطعاً مثبت است. سیستم ترمز یک سیستم بسیار مهم و حیاتی است که باید طبق یک روتین خاص مورد بررسی قرار گیرد. پمپ ترمز خودرو نیز به عنوان یکی از اجزای اصلی تشکیل دهنده سیستم ترمز، باید در بازه‌های زمانی مشخص مورد بررسی قرار بگیرد. سوراخ شدن سیلندر پمپ ترمز می‌تواند خسارات جبران ناپذیری را به بار بیاورد. بنابراین بهتر است در بازه‌های زمانی مشخص، نسبت به بررسی وضعیت سلامت سیستم ترمز خودروی خود (به ویژه پمپ ترمز) اقدام نمایید.
بررسی کلی
با توجه به نکات ذکر شده می‌توان به این نتیجه رسید که پمپ ترمز خودرو یک قطعه حیاتی در سیستم ترمز و خودرو است. با توجه به تعداد قطعاتی که این قطعه نسبتاً کوچک را تشکیل می‌دهند، می‌توان به این نتیجه رسید که پمپ ترمز خودرو یک قطعه پیچیده با عملکردی ضروری به شمار می‌رود. پمپ ترمز در محفظه موتور و روی بوستر قرار داده شده است. همچنین این پمپ در نزدیکی پدال ترمز است.
شما با بررسی وضعیت سلامت این قطعه می‌توانید از بروز خسارت‌های جبران ناپذیر جلوگیری کنید. سسیتم ترمز یک سیستم حیاتی است که اگر به طور مرتب مورد بررسی قرار نگیرد می‌تواند موجب بروز اختلال در سیستم ترمز شده و تصادف‌های سنگینی را به وجود بیاورد. بنابراین شما باید پمپ ترمز خودرو و سایر بخش‌های سیستم ترمز خودروی خود را به طور منظم مورد بررسی قرار دهید.